ضرورت رونق استفاده از رنگ‌زاهای طبیعی در تولید قالی

به‌ نقل قالیشویی ادیب و گزارش خبرگزاری مهر به‌نقل از روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، حسن خاتمی استادیار دانشکده معماری و هنر دانشگاه کاشان، این مطلب را در روز نخست همایش ملی رنگزاهای طبیعی که سه‌شنبه ۲۱ آذر به همت گروه هنرهای سنتی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری برگزار شد، اعلام کرد. خاتمی، که سخنرانی خود را به موضوع بررسی رکود و عوامل مؤثر بر رنگرزی طبیعی در فرش دستباف ایران اختصاص داده بود، گفت: در دنیای سراسر رقابت امروز، موفقیت در گروی درک و شناخت امکانات موجود و بهره‌گیری بهینه از آن‌ها برای رشد و توسعه بیشتر در همه ابعاد و زمینه‌ها است. او یکی از علل مرغوبیت و معروفیت قالی ایرانی را زیبایی و دوام رنگ‌های آن اعلام کرد. او در ادامه به گسترش علاقه‌مندی مجدد به استفاده از رنگ‌زاهای طبیعی در رنگرزی منسوجات اشاره کرد و رنگرزی طبیعی را بخش جدایی ناپذیر فرش دستباف ایرانی از گذشته دور تا امروز دانست. خاتمی با اشاره به رکود و نوسان‌های بسیار در میزان بهره‌وری و استفاده از رنگ‌زاهای طبیعی در صنعت فرش ایران، سخت و زمان‌بر بودن پروسه رنگ‌رزی طبیعی، نا آگاهی از تفاوت‌های رنگ‌های طبیعی با رنگ‌های شیمیایی و نیز بهره نگرفتن از روش‌های دقیق علمی و استفاده لازم و ضروری از علم شیمی را از عوامل رکود رنگرزی طبیعی در فرش دستباف دانست. او در ادامه بهره نگرفتن از نیروهای متخصص و آموزش دیده دانشگاهی فرش و رشته‌های مرتبط، وجودنداشتن استادکاران ماهر و متخصص و آشنا نبودن فعالان با روش‌ها و تکنیک‌های مختلف رنگرزی را عوامل دیگر مؤثر در این زمینه اعلام کرد. ‌ خاتمی خاطرنشان کرد: میزان هزینه بالای رنگرزی طبیعی و کاهش میزان تولیدات فرش دستباف با رنگ‌های طبیعی در مقابل تولید فرش با رنگ‌های شیمیایی باعث کاهش تقاضای فرش با رنگ‌های طبیعی و بی‌رونق شدن رنگ‌رزخانه‌ها شده است. او اجرای روش شبکه و خوشه‌بندی برای افزایش مزیت رقابتی، بهره‌گیری از نیروهای متخصص و دانشگاهی، بهره گیری از تجارب استادکاران ماهر و با تجربه این صنعت، استفاده از بخش تحقیق و توسعه و تقویت بخش آموزش، اجرای برنامه‌های آموزشی و افزایش آگاهی و شناخت جمعی و همچنین تدوین و اجرای ضوابط قانونی در حمایتهای مختلف را از راهکارهای توسعه اثر بخش رنگرزی طبیعی در فرش دستباف دانست. خاتمی در پایان اظهار کرد: به صورت کلی در تحلیل شاخص‌ها می‌توان بیان داشت نگاه انحصاری به شیوه‌های رنگرزی طبیعی و مخفی نگه‌داشتن نسخه‌های رنگرزی در قدیم و انتقال آن اطلاعات به صورت خانوادگی از گذشته تاکنون باعث بروز مشکلاتی از این قبیل شده است. او با اشاره به این نکته که استقبال از رنگ‌زاهای طبیعی در رنگرزی تولیدات قالی به میزان زیادی رابطه مستقیم به کشت این رنگزاها دارد، افزود: اختصاص بخشی از توسعه صنعت و کشاورزی به کشت و زراعت این رنگ‌زاها منجر به فراوانی آن‌ها و بهره‌گیری بهینه در تولیدات قالی خواهدشد.

مقایسه سرعت جذب قطره‌ای اسپرک بر پشم با پوست انار

فاطمه حجتی‌زاده، کارشناس فرش دانشکده هنر و معماری صبا و دانشگاه شهید باهنر کرمان نیز در این همایش به مقایسه کشش سطحی و سرعت جذب قطره‌ای اسپرک و پوست انار بر پشم پرداخت. به گفته او، در این تحقیق سعی شده تا با بررسی‌های دقیق آزمایشگاهی، مدت‌زمان جذب قطره محلول رنگ‌زاهای طبیعی اسپرک و پوست انار بر پشم مقایسه شده و تاثیر حضور هر یک از این رنگزاها بر کشش سطحی محلول بررسی شود. او با استناد به نتایج پژوهش گفت: سرعت جذب قطره‌ای محلول رنگ‌زای اسپرک به پشم بسیار بیشتر از قطره آب و قطره محلول رنگ‌زای پوست انار است. و افزودن رنگزاهای طبیعی به آب موجب کاهش محسوس کشش سطحی شد. حجتی‌زاده گفت: مواد رنگ‌زای طبیعی غیرسمی و زیست‌تخریب‌پذیر هستند و پساب آن‌ها باعث آلودگی محیط‌زیست نمی‌شود. او با اشاره به اینکه اسپرک از مهم‌ترین رنگ‌زاهای طبیعی است، افزود: پوست خشک‌شده میوه انار هم از زمان باستان به‌عنوان رنگ‌زای طبیعی استفاده شده است. شادی مکتوبی، دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه نساجی، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران دیگر سخنران این همایش بود. او درباره رنگ‌رزی پارچه نایلونی با رنگزای طبیعی سماق به کمک کراتین پر مرغ گفت: این تحقیق نشان داد، سماق به‌عنوان یک رنگ طبیعی قابلیت رنگرزی نایلون را دارد. او افزود: تاکنون برای بهبود رنگ‌پذیری نایلون با مواد رنگزای طبیعی از دندانه‌های فلزی مختلفی استفاده شده و یا اصلاح سطح نایلون با روشهای فیزیکی همانند پلاسما صورت گرفته است. به گفته او، استفاده از کراتین در رنگرزی نایلون تأثیر به سزایی داشت، به‌طوری‌که جذب رنگ بر روی نایلون را بدون نیاز به دندانه افزایش داد و همچنین عملیات اصلاح سطح بر ثبات‌های سایشی و شست‌وشویی نیز تأثیر نامطلوبی نگذاشته است.